Motywy krakowskie zaklęte w kamieniu

Zapraszamy na nietypowy spacer ulicami Krakowa z licencjonowanym przewodnikiem miejskim. Trasa, którą prezentujemy to idealna propozycja dla rodzin z dziećmi, ale też dla indywidualnych turystów lubiących niekonwencjonalne wycieczki, ciekawskich i miłośników sztuki i architektury. W trakcie tej zorganizowanej wycieczki po Krakowie, poznasz mniej znane zakątki miasta i usłyszysz wiele ciekawych historii.

Trasa „Motywów Krakowskich zamkniętych w kamieniu” rozpoczyna się przy ulicy Kazimierza Wielkiego. To teren dzielnicy Krowodrza (dawniej teren Nowej Wsi Narodowej, włączona do Krakowa w 1909 roku w ramach budowy „Wielkiego Krakowa”). Kolejne obiekty, które znajdują się niedaleko to Smok Wawelski z 1937 r. przy ul. Kazimierza Wielkiego 59, Smok Wawelski z 1934 r. przy ul. Urzędniczej 37 oraz Smok Wawelski na Barbakanie z 1936 r.  przy ul. Lea 36a.

Płaskorzeźby są zróżnicowane stylistycznie. Godło z ul. Urzędniczej jest zgeometryzowane o „graficznych”, dekoracyjnych formach. Godło z ul. Kazimierza Wielkiego wypełniające prostokątną wnękę zostało wykonane z największą dbałością o ukazanie fantastycznej anatomii smoka. Smok Wawelski na Barbakanie – jest to niezwykle oryginalna interpretacja legendy o Smoku Wawelskim.

Następnym akcentem krakowskim, o którym opowie Wam przewodnik / przewodniczka po Krakowie jest Lajkonik. Spotkać go możecie nie tylko w oktawę Bożego Ciała, ale także na fasadzie kamienicy przy ulicy Lea 34.

Godło kamienicy umieszczono nad bramą wejściową, pod balkonem, właściwie trochę jest ukryte. Pochód Lajkonika to coroczne wydarzenie, w trakcie którego można zapewnić sobie szczęście! Lajkonik bije buławą każdego napotkanego przechodnia zapewniając w ten sposób pomyślność na cały rok. Lajkonik zagląda do sklepów, barów i restauracji, gdzie odpoczywa  i zbiera datki do sakwy. Warto zaznaczyć, że strój Lajkonika wykonany przez Stanisława Wyspiańskiego jest przechowywany w Celestacie oddziale Muzeum Krakowa przy ulicy Lubicz 16. 

Następnie udamy się w stronę ulicy Karmelickiej, gdzie także można napotkać kilka motywów krakowskich. Niedaleko za Placem Inwalidów, znajdziemy po prawej stronie urokliwą dekorację rzeźbiarską kamienicy przy ul. Karmelickiej 60.  Nad bramą wejściową, umieszczona jest w niewielkiej, głębokiej kwadratowej płycinie płaskorzeźba Kwiaciarki krakowskiej sprzedającej stylizowane kwiaty i pawie pióra. Poniżej postaci kwiaciarki sygnatura artysty:„HK” (Karol Hukan).

Warto wiedzieć, że znajdujemy się na terenie dawnej jurydyki nazywanej Piasek, od terenu na którym wzniesiony został Kościół Karmelitów Trzewiczkowych. To określenie popularne było szczególnie w XIX wieku. Wcześniej obszar ten był nazywany Garbarami (nazwa od garbarzy, którzy zasiedlali te tereny).  

Idąc dalej przejdziemy na drugą stronę ulicy Karmelickiej, gdzie napotkamy pod numerem 45a Rycerza walczącego ze smokiem z 1936 r. Jest to prostokątna płaskorzeźba przedstawiająca dynamiczną, wielokierunkową kompozycję.

Następnie skręcimy w lewo w ulicę Stefana Batorego i zatrzymamy się pod numerem 12. To dom własny Tadeusza Stryjeńskiego, architekta, który zaprojektował ten budynek. Na wykuszu tego domu wyrzeźbiony jest Stańczyk, błazen królewski przypominający Stańczyka z obrazu Mistrza Jana Matejki. Chodzi o Hołd Pruski z Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku. Nad kamienną wnęką, w której siedzi Stańczyk jest rzeźbiona banderola z napisem „Pod Stańczykiem” – to nazwa budowli.

Architekt nawiązał do pięknej tradycji godeł kamienic krakowskich, sięgającej aż czasów średniowiecza. 

Następnie podejdziecie z licencjonowanym przewodnikiem pod Kościół Karmelitów Na Piasku pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Od strony ulicy Garbarskiej zobaczymy wgłębienie w kamieniu – oto „Stópka królowej Jadwigi”. Kamień jest otoczony kratą, więc musimy się dokładnie przyjrzeć. Tradycja głosi, że przed wiekami wmurowano ten kamień. Poznajcie legendę-pewnego dnia Królowa Jadwiga przechodziła wraz ze swoim orszakiem obok wznoszonego właśnie kościoła na Piasku. Dostrzegła, że jeden z robotników jest bardzo smutny. Gdy dowiedziała się, że nie ma on jak opłacić lekarza dla chorej żony, postanowiła pomóc. Ponoć oparła stopę na kamieniu, odpięła złotą klamrę z bucika i podarowała ją kamieniarzowi. Gdy odeszła, robotnicy spostrzegli, że w kamieniu, jak w miękkiej glinie, odciśnięty jest ślad stopy. Wkrótce wspólnymi siłami okuli kamień i wyryli na datę tego wydarzenia: rok 1390. 

Następnie przejdziemy ulicą Garbarską aż do skweru na którym jest pomnik Tadeusza Rejtana i dalej ulicą Basztową. Na tej ulicy pod numerami 6-8 mieści się reprezentacyjny Gmach Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń „Florianka”. Przejdziemy na drugą stronę ulicy i z Plant popatrzymy na zwieńczenie budowli. Na osi znajduje się dekoracyjna attyka z posągiem św. Floriana, patrona Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń – instytucji założonej w 1860 roku. Święty Florian to jeden z świętych patronów Krakowa i oczywiście strażaków. Pamiętajcie, że hejnał jest grany właśnie przez strażaków.

Kolejnym punktem wycieczki po Krakowie szlakiem Motywów krakowskich zamkniętych w kamieniu będzie Barbakan. Dojdziecie do niego Plantami. Podejdziemy pod Bramę Floriańską od strony ulicy Floriańskiej, gdzie też zobaczymy rzeźbę ukazującą św. Floriana gaszącego pożar.

Skręćmy w prawo i podejdźcie pod monumentalny gmach Teatru Juliusza Słowackiego. Na fasadzie widnieje napis „Kraków narodowej sztuce”. Przejdźcie na tyły teatru i popatrzmy na maszkarony umieszczone pod kopułą. Widać tu inspirację maszkaronami z Sukiennic na Rynku!

Pójdźmy ulicą Szpitalną aż do skrzyżowania z ulicą Mikołajską i skręćmy w prawo i znajdźmy budynek pod nr 6. Nad portalem ujrzymy głowę mężczyzny w kapeluszu, ulica Mikołajska 6. Kto wie, może rzeźbiarz zainspirował się którąś z rzeźb z Ołtarza Wita Stwosza albo głowami wawelskimi ze stropu z Sali Poselskiej. 

Dojdźcie do Rynku Głównego nr 34 aby zajrzeć do restauracji Hawełka. Tam zobaczymy witraże z motywami Mistrza Twardowskiego, Lajkonika oraz Szopki Krakowskiej. O Lajkoniku usłyszeliśmy już przy ulicy Lubicz ale o Mistrzu Twardowskim jeszcze nie mieliśmy okazji. To jedna z najbarwniejszych, legendarnych postaci prawdopodobnie żyjących w XVI wieku w Krakowie. Legenda głosi, że miał podpisać pakt z diabłem. Co do Szopek tradycja konkursu na najlepsze szopki krakowskie sięga 1937 roku. Konkurs odbywa się co roku w pierwszy czwartek grudnia i przyciąga tłumy na Rynek Główny. Rankiem wszyscy szopkarze przynoszą pod pomnik Adama Mickiewicza swoje dzieła, następnie gdy o godzinie 12.00  wybrzmi z Wieży Mariackiej Hejnał ustawiają się w radosnym korowodzie i wszyscy obchodzą Rynek Główny prezentując swe Szopki. W roku 2018 Szopki krakowskie zostały wpisane na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Na ucztę dla oka zapraszam do Celestatu – oddziału Muzeum Krakowa na ulicy Lubicz 16, gdzie owe arcydzieła są prezentowane.

Podejdźmy pod Sukiennice i popatrzmy na maszkarony znajdujące się na attyce renesansowej. Każdy z maszkaronów jest inny. Maszkarony to także jeden ze znaków Krakowa charakterystycznych dla Rynku Głównego. Następnie podejdźmy na Plac Mariacki i popatrzmy na fontannę zwieńczoną figurą Żaka (studenta krakowskiego). Model do tej urokliwej rzeźby wykonał Franciszek Kalfas, a zaprojektowali i wykonali Jan Budziłło i Leon Dyrko. Figura Żaka przypomina niektóre z malutkich figur z Ołtarza Wita Stwosza. To też ciekawy przykład zainspirowania się artystów tworzących około połowy XX wieku wybitnym dziełem sztuki z XV wieku. 

Skierujcie się w stronę ulicy Siennej, gdzie na dziedzińcu Archiwum Narodowego pod numerem 16 znajduje się figura Krak zabijający smoka wawelskiego autorstwa Franciszka Kalfasa. 

Następnie udajcie się w stronę Poczty Głównej i ulicy Wielopole by dojść do ulicy Dietla. Podejdźcie w stronę pasa zieleni pośrodku ulicy Dietla (dawniej znajdowały się tu tzw. planty Dietlowskie) i stańcie na wysokości kamienicy pod nr 107. W jej zwieńczeniu znajduje się  płaskorzeźba kura „Bractwa Kurkowego”. Jest to wyraźne świadectwo wzrostu znaczenia tego stowarzyszenia w 2. poł XIX wieku. Warto wiedzieć, że XVI wieczny srebrny kur Bractwa Kurkowego znajduje się we wspominanym Celestacie przy ulicy Lubicz 16.” 

Zapraszamy do zwiedzenia tej trasy z Przewodnikiem Kraków!